پس از پایان جنگ سرد، قفقاز جنوبی، حوزه دریای خزر و آسیای مرکزی به مناطقی تبدیل شدند که نقش مهمی در افکار استراتژیست های ژئوپلیتیک غربی ایفا کردند و به همین دلیل اهمیت آن در امور بین الملل فراتر از فراوانی منابع انرژی، مورد توجه قرار گرفت. با این حال، یک وقفه در تعامل استراتژیک در پایان دهه اول قرن جدید مشاهده شد. اکنون، یک و نیم دهه بعد، وزارت امور خارجه ایالات متحده، سیاستگذاران و مشاوران واشنگتن در کنار همسویی اروپا، علاقه خود را به منطقه دوباره برانگیخته اند.
افزایش اهمیت ژئواکونومیک کریدور میانه و دریای خزر
به گزارش سی نیوز به نقل از گروه بین الملل مانا; در پس‌زمینه تقویت مبادلات دیپلماتیک و اقتصادی بین چین و پنج کشور آسیای مرکزی که نمونه‌ای از نشست اخیر در شیان بود، اهمیت کریدور میانی دریای خزر در سال‌های اخیر به‌طور پیوسته در حال گسترش بوده است.
البته دومین مجمع اقتصادی اتحادیه اروپا و آسیای مرکزی که همزمان با نشست شیان در آلماتی برگزار شد کمتر مورد توجه قرار گرفت. بنابراین اتحادیه اروپا از توسعه و تقویت کریدور میانی به عنوان تعادل احتمالی در اتکا به زیرساخت های روسیه استفاده می کند. نشست آلماتی جهت گیری سیاست راهبردی اتحادیه اروپا و قطعنامه شورای اتحادیه اروپا در ژوئن 2019 را نشان می دهد که به دنبال ایجاد روابط نزدیکتر با کشورهای آسیای مرکزی است.
نقش آذربایجان و قزاقستان
در رویکرد جدید غرب و چشم انداز استراتژیک آن، دو کشور آذربایجان و قزاقستان نقش اساسی دارند. زیرا این دو کشور نقش اساسی در اجرای کریدور میانه و تقویت قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی دارند. این در حالی است که جمهوری آذربایجان به دلیل ارتباط جغرافیایی با اروپا و آسیا و جایگاه مهمی که در بخش حمل و نقل و لجستیک کریدور میانی دارد، از موقعیت ویژه ای برخوردار است.
همکاری آذربایجان و قزاقستان از سال 2017 عامل تسریع در راه اندازی عملیاتی کریدور میانه بوده است که بعداً این همکاری دوجانبه را به یک پلت فرم چندجانبه برای تقویت توسعه منطقه ای تبدیل کرد و به تغییر چشم انداز ژئواکونومیک آن کمک کرد.
به دنبال تحولات اخیر، کریدور میانه از یک پروژه ژئواکونومیک صرف به یک مسیر مهم ترانزیتی سیاسی تبدیل شده است. تغییر الگوهای تجارت بین‌الملل پس از ادامه جنگ روسیه و اوکراین، اهمیت کریدور میانی را افزایش داده است، به طوری که حمل و نقل کالا از طریق کریدور میانی تنها در سال گذشته دو برابر افزایش یافته است.
موقعیت پکن
گاهی اوقات کریدور میانه به عنوان بخشی از طرح کمربند و جاده چین به تصویر کشیده می شود و بعد استراتژیک و متمایز آن نادیده گرفته می شود که به گفته کارشناسان گمراه کننده است. در واقع، حمایت چین از کریدور میانه در مقایسه با منابعی که به دیگر مسیرهای ترانزیتی (مسیر شمالی از طریق روسیه و مسیر دریایی جنوبی) در BRI اختصاص می دهد، بسیار کم است.
توسعه کریدور میانه با وجود موانع، نمادی از جاه طلبی منطقه قفقاز جنوبی – آسیای مرکزی برای کاهش وابستگی سیاسی و اقتصادی است. علیرغم گام‌های محکمی که در توسعه زیرساخت‌های حیاتی از جمله ایجاد بندر مدرن و چند وجهی «آلات» توسط آذربایجان برداشته شده است، هنوز هم تشخیص اهمیت استراتژیک این جاده توسط قدرت‌های غربی به اندازه جایگاه آن نیست. در این راستا نیاز به افزایش سرمایه گذاری چند جانبه از سوی آنها وجود دارد.
اگر در زمان مناسب توسعه یابد، کریدور میانه این پتانسیل را دارد که به عنوان مجرای برای رهایی آسیای مرکزی از نفوذ روسیه عمل کند، زیرا این روند در پی درگیری اوکراین رو به زوال است. تمایل تاریخی روسیه به اعمال فشار بر کشورهای آسیای مرکزی از طریق تهدیدات نظامی و کنترل مسکو بر بازارهای انرژی می تواند رویکرد محتاطانه چین به کریدور میانی را توضیح دهد. به عنوان مثال، در نشست شیان، پکن مسیر از پیش برنامه ریزی شده قرقیزستان-ازبکستان-ترکمنستان-ایران-ترکیه-اروپا را اعلام کرد.
اگرچه مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر (TITR) – پروژه وسیعی که کریدور میانی مهم‌ترین بخش آن است – در ابتدا به‌عنوان مسیری جایگزین برای کالاهای چینی و بالقوه آسیای جنوب شرقی برای رسیدن به اروپا در نظر گرفته شده بود، پکن در عمل در نظر گرفته است. بخشی از BRI البته سرمایه گذاری چین در TITR و به خصوص کریدور میانی نسبت به سایر طرح ها کمتر است. زیرا پکن کریدور میانه را ابزاری برای گسترش نفوذ خود در آسیای مرکزی می داند. همچنین چینی ها نسبت به هرگونه حمایتی که توازن ژئوپلیتیکی منطقه را تغییر دهد، تردید دارند.
تحولات اخیر فرصت های جدیدی را برای TITR و کریدور میانه برای پیشبرد توسعه اقتصادی و ادغام مستقل در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی ایجاد کرده است. اگر پیمان صلح جامع بین ارمنستان و آذربایجان نیز برقرار شود، این امر در قفقاز جنوبی بیشتر نمایان خواهد شد.
افزایش اهمیت ژئواکونومیک کریدور میانه و دریای خزر
منافع غرب
رویکرد استراتژیک غرب می تواند جریان های تجاری را از طریق کریدور میانی افزایش دهد و تامین مواد اولیه ضروری برای اتحادیه اروپا را تضمین کند و همچنین توسعه اقتصادی و یکپارچگی منطقه را تشویق کند.
کریدور میانی – ستون فقرات TITR – این پتانسیل را دارد که منطقه وسیع‌تری از قفقاز جنوبی تا آسیای مرکزی را به عنوان بازیگری نسبتاً مستقل در سیاست جهانی ایجاد کند، به این معنی که نه تنها تابع هوس‌های قدرت‌های بزرگ خواهد بود، بلکه می تواند سیاست خود را داشته باشد. این تغییرات تحولات ژئواکونومیکی منطقه بزرگتر – قفقاز جنوبی، منطقه دریای خزر و آسیای مرکزی را سرعت می بخشد. در نهایت، بر پیکربندی مجدد توازن جهانی قدرت تأثیر می گذارد.
این پیکربندی مجدد می تواند هژمونی اتحاد سه گانه جدید چین، ایران و روسیه را کاهش دهد که به نفع اروپا، بریتانیا، ایالات متحده و کشورهای هند و اقیانوسیه خواهد بود. بنابراین، کشورهای هند و اقیانوس آرام باید تلاش بیشتری برای حمایت از TITR و در وهله اول از کریدور میانی انجام دهند.
منبع; آسیا تایمز
بازنشر خبر: سی نیوز
لینک منبع: https://mana.ir/fa/news/96194
لینک کوتاه: https://seanews.ir/48738
